(Cadn.com.vn) - Ông Shimon Peres, chính trị gia nổi bật của Israel từng nhận giải Nobel Hòa bình, đã qua đời hôm 28-9, hưởng thọ 93 tuổi. Giữ vai trò lãnh đạo hàng đầu trong nhiều thập kỷ - từng 2 lần giữ chức thủ tướng và là tổng thống thứ 9 của Israel nhiệm kỳ 7 năm từ 2007-2014 - cựu chiến binh Đảng Lao động đã trở thành biểu tượng của Nhà nước Do Thái, được công nhận và có uy tín tại Israel cũng như trên thế giới.

Sự ra đi của ông Peres chính thức được con trai ông, Chemi, xác nhận sáng 28-9 tại một cuộc họp báo ở bệnh viện gần Tel Aviv nơi ông nằm điều trị những ngày qua. Ông Peres bị đột qụy 2 tuần trước. Sức khỏe của ông sau đó khá lên nhưng đột ngột chuyển biến xấu trong ngày 27-9. "Hôm nay, với sự tiếc thương vô hạn, chúng tôi chia tay người cha kính yêu, vị tổng thống thứ 9 của Israel", ông Chemi nói. "Ông đã cống hiến không biết mệt mỏi cho Israel ngày từ những ngày đầu đất nước thành lập cho tới những ngày cuối đời".

Ông Yasser Arafat (trái), ông Shimon Peres (giữa) và ông Yitzhak Rabin nhận giải Nobel Hòa bình năm 1994.

Hơn 50 năm làm chính trị

Ông Peres sinh ở Wiszniew, Ba Lan (nay là Visnieva, Belarus), vào ngày 2-8-1923. Ông là con một thương gia buôn gỗ. Cha mẹ ông không phải là người Do Thái chính thống nhưng ông được ông nội dạy luật Do Thái và trở thành một đức tin. Năm 1934, gia đình chuyển đến định cư ở Tel Aviv.

Sau khi tốt nghiệp ngành nông nghiệp, ông Peres làm việc tại một họp tác xã nông nghiệp và tham gia chính trị năm 18 tuổi khi ông được bầu làm thư ký của phong trào phục quốc Do Thái Hanoar Haoved Vehalomed. Năm 1947, Thủ tướng Israel David Ben Gurion bổ nhiệm ông Peres phụ trách nhân sự và mua vũ khí cho Haganah, tiền thân của Lực lượng Phòng vệ Israel.

Ông Peres được bầu vào Quốc hội Israel năm 1959, với tư cách thành viên của đảng cánh tả Mapai, tiền thân đảng Lao động Israel, và được bổ nhiệm làm Thứ trưởng Bộ trưởng Quốc phòng.

Ông Peres nghỉ hưu năm 2014 sau khi kết thúc nhiệm kỳ Tổng thống 7 năm. Trong nền chính trị Israel, ông nắm giữ hầu như mọi vị trí trong nội các, từ Bộ trưởng Quốc phòng đến Thủ tướng chính phủ.

"Con đường hòa bình là con đường đúng"

Năm 1994, ông Peres cùng với Thủ tướng Israel Yitzhak Rabin, và nhà lãnh đạo Palestine Yasser Arafat được trao giải Nobel Hòa bình vì những cuộc đàm phán mà ông tham gia với tư cách Ngoại trưởng Israel, dẫn tới Hiệp định Oslo (ở Na Uy) chấm dứt cuộc xung đột giữa Israel và Palestine, khởi đầu cho tiến trình hòa bình Trung Đông. "Tôi rất biết ơn ông ấy vì đã dành cả đời nghĩ về những điều lớn lao, mơ những giấc mơ lớn và nỗ lực hiện thực hóa chúng", Tổng thống Mỹ Bill Clinton từng nói về ông Peres, người mà ông luôn coi là một người bạn.

Sau khi ông Rabin bị ám sát vào năm 1995, ông Peres trở thành Thủ tướng, kêu gọi bầu cử sớm để chính phủ có thể theo đuổi giải pháp hai nhà nước. Nhưng một làn sóng các cuộc tấn công tự sát của người Palestine làm lu mờ tiến trình hòa bình của ông Peres. "Tôi biết chúng ta đang di chuyển trên một con đường đầy nguy hiểm nhưng đây là con đường đúng, con đường tốt nhất, con đường duy nhất mà trên đó chúng ta phải đi", ông Peres cho biết vào năm 1996.

Ông có bài phát biểu tại Quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ vào năm 2007, trở thành Tổng thống Israel đầu tiên nói trước cơ quan lập pháp của một quốc gia Hồi giáo. Ông kêu gọi các cuộc đàm phán hòa bình với Palestine vào năm 2011 và cảnh báo LHQ không công nhận Palestine là một nhà nước độc lập nếu không đưa ra kế hoạch hòa bình. Ông được  nhận Huân chương Tự do của Mỹ vào năm 2012.

Sau khi rời văn phòng vào năm 2014, ông vẫn tiếp tục công việc tại Trung tâm Hòa bình Peres, tổ chức giúp xây dựng mối quan hệ tốt hơn giữa Israel và Palestine.

 An Bình
(Theo CNN,BBC)